Tính đến cuối năm 2024, người dân Việt Nam vẫn giữ hơn 5,6 triệu tỷ đồng trong tài khoản ngân hàng khoản tiền nhàn rỗi khổng lồ, tương đương khoảng 60% GDP của quốc gia. Con số này cho thấy một điều: Dù có lượng tài sản lớn, nhưng phần lớn người dân vẫn chưa tham gia vào các kênh đầu tư tài chính. Thậm chí, chỉ 0,4% dân số Việt Nam, tương đương khoảng 393.000 người, sở hữu chứng chỉ quỹ đầu tư công chúng. Vậy đâu là nguyên nhân khiến tiền nhàn rỗi vẫn “kẹt” trong ngân hàng mà chưa được đầu tư?

Tại sao người Việt chưa tham gia đầu tư?

1. Văn hóa tài chính và tâm lý phòng thủ

Trái ngược với các nền kinh tế phát triển đã chuyển mạnh từ tiết kiệm thụ động sang đầu tư chủ động, người Việt vẫn duy trì thói quen “ăn chắc mặc bền”. Theo khảo sát của SHS, đa phần người dân Việt Nam, đặc biệt là nhóm đại chúng chiếm đến 70-85% dân số trưởng thành, vẫn ưu tiên gửi tiền ngân hàng, mua vàng hoặc đầu tư vào bất động sản nhỏ. Những kênh này được ưa chuộng vì tính an toàn, dễ tiếp cận và minh bạch, nhưng lại không tối ưu về lợi nhuận dài hạn.

Tâm lý ngại rủi ro và thiếu kiến thức đầu tư khiến phần lớn dân số chưa sẵn sàng tham gia vào các sản phẩm tài chính phức tạp như chứng chỉ quỹ, cổ phiếu, hay trái phiếu. Mặc dù việc đầu tư có thể sinh lời nhiều hơn, nhưng nhiều người vẫn lo ngại mất tiền, nhất là trong một môi trường đầu tư chưa thật sự phát triển và chưa có đủ sản phẩm phù hợp với nhu cầu của đại chúng.

2. Chi phí đầu tư và các rào cản kỹ thuật

Một trong những lý do khiến người Việt chưa tham gia vào đầu tư là chi phí quản lý quỹ hiện tại vẫn khá cao. Theo số liệu từ SHS, tỷ lệ chi phí quản lý quỹ cổ phiếu tại Việt Nam là khoảng 2%, trong khi các quỹ trái phiếu cũng lên đến 1%. Mức phí này cao hơn rất nhiều so với mức tiêu chuẩn quốc tế, nơi chi phí quản lý thường dưới 1%. Điều này khiến các nhà đầu tư nhỏ lẻ gặp khó khăn trong việc tối ưu hóa lợi nhuận.

Ngoài ra, khung thuế của Việt Nam vẫn chưa thực sự thân thiện với nhà đầu tư cá nhân. Thuế thu nhập cá nhân 5% đối với lợi nhuận từ đầu tư qua quỹ, cùng với phí giao dịch chứng chỉ quỹ 0,1% và VAT 10% đối với phí quản lý quỹ, làm giảm kỳ vọng lợi nhuận của người đầu tư.

3. Thiếu sự phát triển hệ sinh thái tài chính phù hợp

Mặc dù thị trường tài chính Việt Nam đang phát triển, nhưng vẫn thiếu các sản phẩm tài chính có tính thanh khoản cao và rủi ro thấp, như quỹ thị trường tiền tệ (MMF), quỹ tiết kiệm giáo dục hay các sản phẩm hưu trí tư nhân. Những sản phẩm này vẫn chưa được phát triển đầy đủ, đặc biệt là khi đối tượng đầu tư chủ yếu là những người mới bắt đầu và cần sản phẩm an toàn, đơn giản, dễ tiếp cận.

Hệ thống phân phối sản phẩm tài chính cũng chưa đủ mạnh. Các ngân hàng, dù nắm giữ lượng tiền gửi lớn của người dân, nhưng lại chưa được phép phân phối trực tiếp chứng chỉ quỹ. Các nền tảng fintech, mặc dù có tiềm năng, vẫn còn nhỏ và chưa đủ để thay đổi thói quen tài chính của đại chúng.

Dư địa phát triển và giải pháp cải cách

1. Cải cách thuế và chính sách ưu đãi

Để khơi dậy tiềm năng đầu tư của người dân, SHS đưa ra một số giải pháp quan trọng, đầu tiên là cải cách thuế. Cơ chế miễn hoặc hoãn thuế cho các khoản đầu tư dài hạn, đặc biệt là quỹ hưu trí tư nhân, sẽ giúp người dân an tâm hơn khi tham gia đầu tư mà không phải lo ngại quá nhiều về chi phí thuế.

2. Mở rộng danh mục sản phẩm và đơn giản hóa quy trình tham gia

Thị trường cần phát triển thêm các sản phẩm tài chính phù hợp với nhu cầu của đại chúng, chẳng hạn như các quỹ đầu tư có tính an toàn cao, dễ tiếp cận. Đồng thời, cần đơn giản hóa quy trình tham gia và giảm bớt chi phí đầu tư để thu hút những nhà đầu tư nhỏ lẻ.

3. Phổ cập giáo dục tài chính

Giáo dục tài chính cần được chú trọng từ trường học đến cộng đồng. Người dân cần hiểu rõ hơn về nguyên lý đầu tư, quản lý rủi ro và các sản phẩm tài chính để có thể đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn. Điều này không chỉ giúp nâng cao hiểu biết tài chính mà còn giúp người dân tự tin hơn khi tham gia vào thị trường.

4. Tăng cường khung pháp lý và cải thiện phân phối sản phẩm

Để thúc đẩy đầu tư cá nhân, cần cải thiện khung pháp lý cho phép ngân hàng và các nền tảng fintech phân phối chứng chỉ quỹ trực tiếp. Điều này sẽ giúp đưa các sản phẩm tài chính đến tay người tiêu dùng dễ dàng hơn, thay đổi thói quen tiết kiệm truyền thống của người dân.

Kết luận

Hơn 5,6 triệu tỷ đồng tiền nhàn rỗi hiện đang “kẹt” trong hệ thống ngân hàng có thể trở thành nguồn vốn mạnh mẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nếu được khai thác đúng cách. Tuy nhiên, để người dân Việt Nam chuyển từ tiết kiệm sang đầu tư, cần có một hệ sinh thái tài chính phát triển, chi phí đầu tư hợp lý, và một môi trường pháp lý thuận lợi. Khi đó, dòng tiền sẽ không còn “chết” trong ngân hàng, mà sẽ trở thành động lực quan trọng nuôi dưỡng sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.

Chuyên Gia Tư Vấn BĐS Tara Le
Liên hệ tư vấn: 0917.839.686